ÖZEL OKUL ÜCRETLERİ İADE EDİLMELİ Mİ?

Özel okul ücretlerinin iadesi sıkça tartışılan konulardan biri iken, Kayseri İl Tüketici Hakem Heyeti’nin kararı konunun tekrar gündeme gelmesine sebep oldu.

Kayseri Hakem Heyeti kararında “Asgari şartları bulunduran şikâyet konusu sözleşmede, tüketicinin belirli miktar ödemeyi yapacağı, şikayet edilen özel eğitim kurumunun ise usulüne uygun eğitim yerinde (okulda) tüketicinin belirttiği öğrenciye (yüz yüze) eğitim vereceği ifade edilmiştir. Sözleşme içerisinde, doğa olayları, salgın hastalık, ‘mücbir sebep’ gibi ifa imkânsızlığı durumunda tarafların yükümlülükleri konusunda bir madde bulunmamaktadır. Bu nedenle genel hükümler çerçevesinde bir karar verilmesi gerekmektedir.

Özel eğitim kurumunun savunmasında belirttiği uzaktan eğitim yapılması, şikayet konusu sözleşmede özel eğitim kurumunun edimi olarak belirtilmemiştir. Yapılan uzaktan eğitim işlemi, başka bir sözleşmenin konusu olup, şikayet konusu sözleşmedeki edim olarak kabul edilemez. Ayrıca sözleşmenin tarafı olan tüketiciye uzaktan eğitim için gerekli araç ve gereçler sağlanmamış olup, bu haliyle birebir eğitim ile uzaktan eğitimin aynı verimi ve karşılığı sağlayacağı konusunda netlik bulunmamaktadır. Taraflar arasındaki sözleşmede olağanüstü durumlarda sözleşmenin uyarlanması konusunda bir hüküm bulunmamaktadır. Kovid-19 hastalığı nedeniyle ülkemiz genelinde oluşan pandemi nedeniyle örgün eğitim 16.03.2020-19.06.2020 tarihleri arasında yapılamamıştır. Bu nedenle 5580 sayılı Özel Eğitim Kurumları Kanunu ve ilgili yönetmelik gereğince tüketicinin örgün eğitim almadığı döneme ait ücretinin iadesi gerekmektedir. Yukarıda belirtilen nedenlerden dolayı tüketicinin talebinin kısmen kabul edilerek okula gidilmeyen süreye tekabül eden 7.579,20 lira bedelin tüketiciye iadesi gerekmiştir.” Kararını verdi.

Özel okul ücretleri iade edilmeli mi hukuki olarak değerlendirelim.

Türk hukukunda kabul gören sözleşmeye bağlılık (pactasuntservanda) ilkesi gereği her borçlu, sözleşme kurulduktan sonra ortaya çıkan zorluk ve engellere rağmen sözleşmede öngörülen edimi aynen ifa etmelidir. Bu ilke, hukuk güvenliği ve dürüstlük kuralının bir gereğidir.

Sözleşmeye bağlılık ilkesi olmasına rağmen sözleşme kurulduktan sonra koşullar öngörülemez bir şekilde değişebilir. Sonradan değişen koşullar sonucu sözleşmedeki denge bir tarafın aleyhine katlanılamayacak ölçüde bozulabilir. İşlem temelli çökebilir. Eğitim sisteminde yaşadığımız olay tam olarak budur. Özel okullara belirlenen ücret yüz yüze örgün eğitim için belirlenen bir ücrettir. Değişen eğitim uygulaması ile birlikte borcun aynen ifasının borçludan beklenmesi, adalete, dürüstlüğe ve hakkaniyete aykırı düşer. Bu olumsuz sonuçların önüne geçebilmek için sözleşmenin değişen bu koşullara uyarlanabilmesi gerekir.

6098 Sayılı Borçlar Kanunu 138.maddesinde

“Sözleşmenin yapıldığı sırada taraflarca öngörülmeyen ve öngörülmesi de beklenmeyen olağanüstü bir durum, borçludan kaynaklanmayan bir sebeple ortaya çıkar ve sözleşmenin yapıldığı sırada mevcut olguları, kendisinden ifanın istenmesini dürüstlük kurallarına aykırı düşecek derecede borçlu aleyhine değiştirir ve borçlu da borcunu henüz ifa etmemiş veya ifanın aşırı ölçüde güçleşmesinden doğan haklarını saklı tutarak ifa etmiş olursa borçlu, hâkimden sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını isteme, bu mümkün olmadığı takdirde sözleşmeden dönme hakkına sahiptir.

Sürekli edimli sözleşmelerde borçlu, kural olarak dönme hakkının yerine fesih hakkını kullanır. Bu madde hükmü yabancı para borçlarında da uygulanır.” hükmü yer almaktadır.

Madde hükmüne de dayanarak pandemi sebebiyle Mart ayından bu yana yüz yüze örgün eğitim veremeyen özel okullar için kısmi ifa imkansızlığı oluşmuştur. Sözleşmedeki dayanak örgün eğitimdir. Online ders işleme ile borcun ifa edilemeyeceği bir gerçektir. Uzaktan eğitim metodu ile borç ifa edilmiş sayılamaz.

Özel okul ücretini ödeyen veliler sözleşmenin uyarlanması yoluna gidebilir. Sözleşmenin uyarlanması yoluna giderek bu ücretin sonraki döneme mahsup edilmesi konusunda anlaşabilirler. Kaynaklanan uyuşmazlığı çözüme ulaştırmak için önce okulla irtibata geçmek gerekir.

Uyarlama talebi kabul edilmezse; ücret iadesi için 10.390TL altındaki uyuşmazlıklar için Tüketici Hakem Heyeti’ ne, anlaşmazlık tutarı daha fazlaysa Tüketici Mahkeme’ sine giderek dava açabilirler. Tüketici Mahkemesine dava açmadan önce zorunlu arabulucuya başvurmak gerekir. Arabulucu ücret uyuşmazlığını çözemezse dava açılabilir.

Avukat Asile Betül Yayla