Hükümde hakikat için iki pencere: tefekkür ve vicdan.
Tefekkür ile damıtılarak süzülen bilgiler vicdanın hakikat aynasında saf, arı duru bir hükme dönüşür.
Hükmünde adil olmak isteyen bir hâkime, fikrinde isabetli olmak isteyen bir münevvere, ezcümle kalbi selim sahibi her insana lazım olan iki cevher:
Tefekkür ufku ve vicdan aynası.
Fikirde isabet ve hükümde adalet isteyenlere, tefekkür ufku ve vicdan aynası gerek.
Fikir kökünden türeyen tefekkür kelimesi düşünmek, akletmek, muhakeme etmek anlamlarına gelir. Tefekkür, olayları akıl ve mantık süzgecinden geçirerek tartmak, analiz sentez etmek, muhakeme etmek, olaylar arasında neden sonuç ilişkileri kurmaktır.
İnsan zihninden saniyeler içinde binlerce düşünce geçer. Bunların bazısı olumlu bazısı olumsuz düşüncelerdir. İşte tefekkür, insanın zihin bahçesini ayrık otu gibi işgal eden olumsuz düşüncelerin temizlenmesi mahiyetindedir.

Fizikte suda çözülmeyen kimi maddeler ısı ile eriyerek billurlaşır. İşte tefekkür ile insan zihnindeki düşünceler safileşir, belirginleşir, arı ve duru bir hal alır. Yediğimiz meyveler, yararlı her türlü gıdalar sindirilerek vücut için yararlı enzimlere, proteinlere, vitaminlere dönüşür. Aynı şekilde tefekkür ile her türlü düşünce zihin imbiğinden geçirilerek insan fikir dünyası için yararlı bilgiye dönüşür.
Okumak güzeldir. Kitapları, olayları, insanları ezcümle her şeyi ve herkesi tefekkür penceresinden damıtarak okursak insan için her şey bir anda öğretmen ve okula dönüşür.

Tefekkür ufku insan için bir nevi büyük bir mercek veya elek gibidir.
Mercek, nesneleri yakınlaştırır, olayların iç yüzünü gösterir ve onları daha iyi anlamamızı sağlar. Tefekkür merceği, eşyanın hakikatine bir yolculuk gibidir; nesnelerin, olayların ve fikirlerin iç yüzünü ve hakikatini anlamaya bir penceredir.
Elek, yararlı olan ile olmayanı ayıran, yararlı olanları elde ve üstte bırakan çok güzel bir gereçtir. Tefekkür eleği, düşüncelerden yararlı olan ile olmayanı ayıran ve yararlı olanı elde bırakan çok güzel bir araçtır.

Tefekkür, insan zihnini arındıran, safileştiren, damıtan bir süzgeç gibidir. Tefekkür süzgeci ile çalıştırılan insan zihninde olumsuz, yararsız ve boş düşünceler tortu gibi dibe çöker. Bununla birlikte tefekkür ile yararlı, olumlu ve güzel düşünceler elde kalır, işlenerek insan zihni yararlı bilgilerle şekillenir.Yararlı, olumlu ve güzel bilgilerle donatılan insan zihni üretkenleşir, berraklaşır. Güzel ve yararlı işler temiz, arınmış ve dolu bir zihnin ürünüdür. Yararlı eserlerin üretilmesi, elde olan işlerin verimli olarak neticelendirilmesi, öncelikle insan zihninin temizlenmesine ve arındırılmasına bağlıdır.

Arı duru bir dil, yararlı eserler, güzel işler hep arı duru bir zihin berraklığının güneş gibi yansımasıdır. Karışık, kirlenmiş ve boşalmış zihin viraneye dönen bir tarla gibidir, orası giderek çoraklaşır ve nihayet bir çöle döner.
Tefekkür suyu ile sulanan zihin bahçesinde, düşünceler birer meyveli ağaç gibi zihin bahçesini süsler ve donatır. Zihin bahçesini tefekkür güneşi ile aydınlatan bahçe sahibi, bilgileri birer yararlı meyveye dönüştürür.

İnsanın asıl yolculuğu kendi içine bir yolculuktur. İnsan, kâinatın küçük bir numunesi gibidir. Kâinat büyük bir âlem, insan küçük bir âlemdir. Âlemler, iç içe aynalar gibi iç içe konulmuştur. Bütün bu aynalara tefekkür penceresinden bakılır. Bütün bu âlemlerin anahtarı tefekkürdür.
Tefekkür anahtarı ile eşyanın hakikatinin kapısı açılır.
Karışık gibi görünse de eşyanın ve olayların hakikati sadelikte gizlidir.
İnsanın içine iyiliğin özü bir cevher olarak konulmuştur. Bir şeyin iyi olup olmadığını insan tefekkür ederek vicdan aynasından görür.
Gözün görebilmesi için gelen ışık ve görüntüler, gözde sırasıyla çeşitli tabakalar, göz bebeği, göz merceği, retinaya ulaşarak sarı lekede ters şekilde oluşur, görme sinirleriyle beyne iletilir ve beyinde düz konuma getirilerek görme olayı gerçekleşir. Görme olayında gelen ışık ve görüntülerin tabakalardan geçirilmesi ile görüntü giderek netleştirilir ve billurlaştırılır.
İnsan zihnine gelen her türlü düşüncenin de tefekkür tabakalarından geçirilerek yararlı bilgiye dönüştürülmesi gerekir. Tefekkür tabakası insan için düşüncede bir damıtma, saflaştırma, özleştirme ve güzelleştirme gibidir. Tefekkür ile damıtılan bilgi, vicdan aynasında olduğu saf haliyle görünür.

İnsan; iyi ile kötüyü doğru ile yanlışı özüne konulan vicdan aynasından görür.
Vicdan, içimizde buyurgan üst akıl, kürsüsünü kurmuş, elinde iyilik ve doğruluk kanunuyla hükmünü veren bir hâkimdir. Vicdan hiç susmaz, içimizde sürekli konuşan iç sestir. İnsana daima hakkı, iyiyi ve doğruyu söyler. Tıpkı bir anne gibi sözünde kararlıdır ve tekrar tekrar konuşur.
İşte hükümde hakikat için iki pencere:
Tefekkür ile damıtılarak süzülen bilgiler vicdanın hakikat aynasında saf, arı duru bir hükme dönüşür.

İşte hükmünde adil olmak isteyen bir hâkime, fikrinde isabetli olmak isteyen bir münevvere, ezcümle kalbi selim sahibi her insana lazım olan iki cevher:
Tefekkür ufku ve vicdan aynası.
Fikirde isabet ve hükümde adalet isteyen herkese, tefekkür ufku ve vicdan aynası gerek.