Akıllı Sözleşmeler Hakkında Tüm Detaylar

Akıllı Sözleşme Nedir?

Akıllı sözleşmeler, sözleşmenin müzakere sürecini ve edimlerin yerine getirilmesini kolaylaştırmak, doğrulamak veya sağlamak üzere tasarlanmış bir bilgisayar protokolü olarak tanımlanmaktadır. Başka bir ifadeyle akıllı sözleşmeler; günümüzde özellikle klasik sözleşmeler hukuku açısından değerlendirildiğinde, bir sözleşme olmayıp niteliği itibariyle merkezi olmayan bir anlaşma neticesinde tarafların sözleşmeye uygulanacak şartları belirlediği, kendiliğinden uygulanabilir nitelikte olan ve otomatik hale getirilen sözleşmenin taraflarca ifasına yönelik uygulamanın bir zaman damgası ile bağlandığı dijital nitelikli sözleşmeler olarak tanımlanmaktadır. Bu bağlamda teknik altyapısı, düzenlenme ve uygulanma süreci dikkate alındığında akıllı sözleşmeler, bilinen geleneksel sözleşmelerden farklı olmaktadır. Nitekim geleneksel sözleşmeler; hukuk sistemlerinin ve iş hayatının oldukça önemli bir parçası olarak yıllardır tarafların vaatlerini, yükümlülüklerini ve haklarını düzenleyen araçlar olarak varlığını devam ettirmektedir. Ancak bir sözleşmenin ortaya çıkması, taslak bir metne imza atılması için harcanan birkaç dakikadan, pazarlıkların anlaşmazlık ve kimi zaman güvensizlikle devam ettiği haftalar ve belki aylar alan bir süreyi gerektirebilmektedir. Bu bağlamda sözleşmeler, ilk cümlenin yazılmasından başlayarak son cümle ile birlikte sözleşme konusunun hayata geçmesine kadar devam eden bir süreçtir.

Öte yandan akıllı sözleşmeler ilk ortaya çıktığı dönemde geleneksel ve hukuki anlamda sözleşme işlevini yerine getirme maksadı ile yaratılmamışsa da günümüz gereklilikleri ve hızla gelişen Blokzincir teknolojisiyle tarafların anlaşmalarını otomatikleştirme yolunu açmaktadır. Bu kapsamda, geleneksel sözleşmelerin yaratılması ve yürütülmesindeki pek çok süreç ortadan kalkmakta; oldukça şeffaf ve net bir işlem süreci oluşmaktadır. Fakat temelde bilgisayar kodlarından oluşan akıllı sözleşmelerin, doğal bir dilde yazılmış olmaması ve hukuki niteliğinin belirsiz olması, bu teknolojinin regüle edilmesi, doğru şekilde kullanılması ve kullanıcıların korunması yönünden tartışmalara neden olmaktadır.

Akıllı Sözleşme ve Uygulanması

Akıllı sözleşmeler, diğer sözleşmelerde olduğu gibi bir anlaşmanın koşullarını belirlemektedir. Fakat geleneksel bir sözleşmenin aksine, akıllı sözleşmenin koşulları Ethereum gibi bir blok zincirinin üzerinde çalışan kodlar şeklinde yürütülmektedir.Esasen, iki ya da daha fazla taraf arasında önceden belirlenmiş koşulların yerine getirilmesi karşılığında otomatik aksiyonların işletildiği bilgisayar programları olarak adlandırabileceğimiz akıllı sözleşmeler, aracıları ortadan kaldırarak süreçlerin otomatik, hızlı ve daha az maliyetle işletilmesini sağlamaktadır. Blokzincirin en kritik bileşenlerinden biri olan akıllı sözleşmeler, blokzincir teknolojisinin sahip olduğu güvenlik, değiştirilemezlik ve şeffaflık gibi karakteristik özellikleri taşımaktadır. Ayrıca akıllı sözleşmeler, kredi ve sigortadan lojistik ve oyunlara kadar çok yönlü eşler arası işlev sunarak geliştiricilerin blokzincirinin sunduğu güvenlik, güvenilirlik ve erişilebilirlikten faydalanan uygulamalar oluşturmasına olanak tanımaktadır. Aynı zamanda ethereum gibi bir blok zinciri üzerinde çalıştığından güvenlik, güvenilirlik ve sınır tanımayan bir erişilebilirlik sunmaktadır.

Akıllı Sözleşmelerin uygulanabilmesi için esas olan yazılım olmaktadır. Zira yazılım bir anlamda sözleşme hükümleri yerine geçmektedir.Bu hususta yazılımların akıllı sözleşmeler için kanun niteliği taşıdığını söylemek doğru olacaktır. Örneğin, taşınmaz alım-satımında akıllı sözleşmeleri kullanmak suretiyle gerçekleştirme yapabilme imkanı bulunmaktadır. Taraflar karşılıklı olarak akıllı sözleşme yapma konusunda anlaştıkları takdirde sözleşmeyi imzaladıkları andan itibaren bu sözleşme blok zincirine dahil olacaktır. Bu adımdan sonra para satıcının hesabına geçtiği anda, tapu da otomatik olarak alıcıya devredilecektir. Bu bağlamada yapılması gereken yalnızca alıcı tarafından paranın satıcının hesabına gönderilmesi olmaktadır. Bu işlem gerçekleştikten sonra sistem bunun teyidini aldığı anda, tapu devrini herhangi bir ek işleme gerek duymaksızın otomatik olarak gerçekleştirecektir. Böylece aracı kurumlara ya da üçüncü kişilere ihtiyaç kalmayacak; dokümantasyon, onay veyahut işlem süreçleri hızlanmış olacak ve her bir işlem kaydı Blokchain sisteminde yer aldığından değiştirilemez kesin delil haline gelecektir.

Akıllı Sözleşmelerin Özellikleri

Akıllı Sözleşmelerin temel özellikleri kısaca;

1. Akıllı sözleşmeler elektronik ortamda düzenlenirler.
2. Akıllı sözleşmeler bilgisayar programlarıdır.
3. Akıllı sözleşmeler şarta bağlı bir içeriğe sahiptir.
4. Akıllı sözleşmeler otomatik olarak uygulanır.
5. Akıllı sözleşmeler kurulduktan sonra değişiklik yapılması mümkün değildir.
6. Akıllı sözleşmeler;blokzinciri altyapısında çalışan, yazılım kodu parçalarıdır.
7. Akıllı sözleşmeler, oluşturulduktan sonra izlenmeye gerek duymadan otomatik olarak çalışır.
8. Akıllı sözleşmeler; merkezi otoriteden bağımsız, dağıtılmış yapıdadır.

Temel özelliklerinden de anlaşılacağı üzere, teknik altyapısı, düzenleme ve uygulama süreci gözönüne alındığında Akıllı Sözleşmelerin geleneksel sözleşmelerden farklı olduğu anlaşılmaktadır. Fakat akıllı sözleşmeler her ne kadar farklı bir teknolojik altyapı üzerine kurulsa da hukuki geçerliliğinin ve dolayısıyla güvenli bir şekilde uygulanabilirliğinin sağlanması maksadı ile hukuken klasik anlamda bir sözleşme olduğunun kabul edilmesi gerekmektedir.

Akıllı Sözleşme ile Geleneksel Sözleşme Arasındaki Farklar

–Akıllı sözleşmeler yoruma açık olmayan kesinlik arz eden sözleşmeler olup, geleneksel sözleşmeler genel olarak yoruma açık sözleşmelerdir.

–Akıllı sözleşmeler blokchain alt yapısı sayesinde aynı evrakları bir çok kez yedekleme imkanı sağlamaktayken, geleneksel sözleşmeler fiziki ortamda saklanması sebebi ile yedekleme imkanı olmamaktadır.

–Akıllı sözleşmeler daha hızlı ve daha ekonomik bir işlem imkanı sağlamakta ve bu şekilde hataların önüne geçmekte olup, geleneksel sözleşmeler manuel olarak hazırlandığından sehven hatalara maruz kalmaktadır.

-Akıllı sözleşmeler aracı kurumun gerekliliğini ortadan kaldırmakta ve üçüncü kişiler tarafından müdahale edilme riskini engellemekte olup, geleneksel sözleşmelerin uygulanması için üçüncü kişilere ihtiyaç duyulmaktadır.

–Akıllı sözleşmeler fazla zaman gerektiren evrak işlemlerini ortadan kaldırmakta olup, geleneksel sözleşmelerin uygulanması için birçok işleme ve dokümantasyona gerek duyulmaktadır.

–Akıllı sözleşmeler maddi yönden tasarruf sağlamakta olup, geleneksel sözleşmelerde aracı kurumlara ihtiyaç duyulmakta ve birçok masraf ortaya çıkmaktadır.

–Akıllı sözleşmeler müdahaleye gerek duyulmadan otomatik olarak gerçekleştirilmekte olup, geleneksel sözleşmelerde şatların gerçekleşmesi için kişilerin müdahalesine gerek duyulmaktadır.

Belirtildiği üzere akıllı sözleşmeler ile geleneksel sözleşmeler arasındaki fark; yürütülen süreçlerin otomatikleştirilmesi ile sözleşmelerin uygulanması süreci fark edilir oranda hızlanmış olacağıdır. Ayrıca, akıllı sözleşmeler; sehven yapılan hatalar ve benzeri unsurlar nedeniyle sözleşmenin ifasına engel olacak riskleri de ortadan kaldıracaktır. Sonuç olarak, teknolojinin günümüzde hızla gelişmesi ile işlemlerin hız kazanması ve e-ticaretin hayatımıza girmiş olması; dünya ekonomisinin bu gelişim ve değişime ayak uydurması ile birlikte akıllı sözleşmeler de bir zaruret olarak hayatımızda yer almaya başlamaktadır.

Avukat Begüm GÜREL & Stajyer Avukat İpek MENGİLLİ

 Kaynaklar

1. https://www.mondaq.com/turkey/fin-tech/1164422/ak305ll305-szle351meler-
2. https://bctr.org/dokumanlar/Akilli_Sozlesme_Raporu.pdf
3. https://dergipark.org.tr/tr/pub/inuhfd/issue/59427/852860
4. https://uludag.edu.tr/dosyalar/hukukmalihukuk/g%C3%BCl%C5%9Fen%20gedik%20makaleler%2C/akilli_sozlesmeler.pdf
5. https://search.trdizin.gov.tr/yayin/detay/410541/
6. https://www.ozgunlaw.com/makaleler/blockchain-ve-akilli-sozlesme-nedir-243